به نقل از «تسنیم»

تفاوت ارزش کار در فرهنگ ایرانی- اسلامی و تمدن غربی

تاریخ انتشار: ۲۵ مهر ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۲۰۸۰۶۹

الگوی پیش‌روی اقتصادِ برخواسته از تمدن غربی، نفرت از کار و مجبور بودن برای انجام آن است در حالی که در الگوی اسلامی خودِ کار فی النفسه موضوعیت دارد. - اخبار اقتصادی -

خبرگزاری تسنیم؛ در ادیان ایرانی، چه پیش از اسلام و چه در دوران اسلامی کار شدیدا مقدس است و با اخلاق و دین و عرفان آمیخته  بوده است. در روایات آمده است کسی که به کار و تلاش مشغول است، از کسی که کار را رها کرده و به عبادت خدا مشغول است اجر و پاداشی فزون‌تر دارد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

و نیز در روایات است که دعای بیکار هر چند عابد باشد مستجاب نمی‌شود. همچنین امام صادق(ع) فرمود: هر آنکس که جامه خود را بدوزد و نعلینش را وصله زند وکالای مورد نیاز خانه را خود حمل کند از تکبر ایمن باشد. در مکتب اسلام دستورهای متعددی وارد شده که از مجموع آنها می‌توان به دیدگاه ارزشی اسلام درباره کار پی برد. عبادت هفتاد پاره است و برترین آن، طلب روزی حلال است. مقام معظم رهبری در خصوص قداست شغل می‌فرماید: تقدس کار و تکریم کارگر باید در راس برنامه‌ها باشد و در منطق اسلام، کار، عمل صالح و عبادت است که این، جایگاه و ارزش کارگر را در نظام اسلامی نشان می دهد.  مقام معظم رهبری در جای دیگر می فرمایند «فرهنگ کار باید در کشور یک جوری باشد که مردم کار را عبادت بدانند؛ هر یک ساعت کار را با شوق بیفزایند در مدت و مقدار کاری که انجام میدهند. باید کار کرد. با بیکاری و بی‌میلی به کار و تنبلی و وادادگی، کشور پیش نخواهد رفت.

به امام کاظم(ع) گفتند: چرا شما کار می‌کنی؟ شما امام هستی. فرمود: «قد عَمِلَ‏ بِالْیَدِ مَنْ هُوَ خَیْرٌ مِنِّی وَ مِنْ أَبِی فِی أَرْضِهِ» (من لا یحضره الفقیه/ج3/ص162) از من بهترها کار می‌کردند، از شما بهتر کیست؟ گفت: پیغمبر کار می‌کرد، امیرالمؤمنین کار می‌کرد.. امام باقر(ع) کشاورزی می‌کرد، یکی گفت: اگر الآن عزرائیل بیاید شما در چه حالی هستی؟ گفت: در بهترین حال، گفت: برای دنیا عرق می‌ریزی. گفت: برای دنیا خوب برای دنیا کار می‌کنم، پول گیر بیاورم، نیازم به تو نباشد. کار در اسلام عبادت است. وقتی که پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم ) ازجنگ تبوک بر می‌گشتند،(سعد) یکی از انصار به استقبال ایشان آمد و با وی مصافحه کرد. حضرت دیدند که دست‌های او زبر و خشن شده و پینه بسته است، از وی سئوال فرمودند چه کار کردی که دست‌هایت این قدر خشن شده است؟ سعد عرض کرد یا رسول ا... زیاد بیل زده‌ام. چون مجبور بودم برای نان زن و بچه‌ام کار کنم. حضرت دست‌های سعد را گرفتند و بوسیدند و فرمودند: این دستی است که در آتش نخواهد سوخت.

کار با دین و فرهنگ ایرانیان آمیخته بوده و همواره کار کردن عبادت بوده است. کار برای صرف رفع نیازهای اولیه انسان نبوده است بلکه برای ترفیع معنوی و روحی انسان مطرح بوده است.

در حالی که در یونان و روم مفهوم کار بدنی با نظام برده‌داری، اجبار  و ستم عجین بوده و غالبا عملی مادون انسانی به شمار می‌رفته است. ارسطو و افلاطون اتفاق نظر دارند که طبقات کارگر نباید حکومت کنند و طبقات حاکم نباید کار کنند و حتی به پول دراوردن بپردازند (هر چند فرض بر این است که طبقات اخیر از پول فراوان بهره‌مندند. اعضای طبقه حاکم صاحب زمین‌اند اما نباید خود روی زمین‌ها کار کنند تنها چیزی که شایسته حاکمان فئودال شمرده می‌شود شکار، جنگ و سرگرمی و مانند آن است. در نظر ارسطو هرگونه اشتغال حرفه‌ای یا تخصص به معنای طرد شدن از سلک اعضای کاست است او مصرانه بر این عقیده استوار است که یک آقازاده فئودال (البته برده‌دار) هرگز نباید به هیچ پیشه یا صناعت یا علمی بیش از حد توجه کند. این جملات بازتاب خوبی از چنین اندیشه و نظامی است.  این نظام توانست همراه با جریان استعمار در غرب و به ویژه با کشف آمریکا و نضج نظام مرکانتلیستی باز تولید شود . پس بیهوده نیست که در غرب کار به عنوان تنبیه برای زندانیان مدنظر بوده است .کار در اروپای بعد از رنسانس نیز ، جنبه اجباری داشته است و به همین دلیل شارل فوریه در آرزوی کار دسته جمعی با "تعادلی روح بخش " بوده است. این در حالی است که در فرهنگ سنتی ایران ، "کار" هم به دلایل دینی ، مذهبی ، سلکی(طریقتی) و تفکرات صنفی و هم به دلایل ماهیت و خصلت اجرایی (دسته جمعی و تعاونی ) آن، معنا دار و روح بخش بوده است.

علت مقایسه این دو فرهنگ از آن روست که اکنون رویکرد نظریه‌پردازان اقتصاد در ایران به یکی از این دو فرهنگ بازگشت پیدا می‌کند؛ نظریه‌پردازن اقتصاد آزاد تابع اقتصاد غربی هستند که سرچشمه آن تمدن غربی بعد از رنسانس یا بازگشت به تمدن یونان و روم باستان جزء بدهیات این فرهنگ بوده است. بنابراین آنچه درباره فلاسفه یونان باستان گفته شد مربوط به گذشته نیست و الگوی پیش‌روی اقتصاد برخواسته از تمدن غربی است. آنچه بسیار عجیب است و در ذهن ایجاد سوال می کند این است که فرهنگی که اینگونه نگاه منفی نسبت به کار دارد چگونه مکتبی به نام کارآفرینی را پایه گذاری می‌نماید که به نظر بنیانش باید در ایجاد کار باشد.

سردرمداران اقتصاد لیبرالی معتقدند با شکست الگوهای سوسیالیستی توسعه و فروپاشی شوروی راهی به جز الگوپذیری از غرب نیست و هر چند مسیر توسعه غربی دارای ضعف است اما تنها راه رسیدن به توسعه  می‌باشد. در پاسخ به نمونه ژاپن پیش روی ماست. ژاپن بی‌آنکه مقلد غرب یا شرق باشد مسیر خویش را با بازتولید مفاهیم سنتی ژاپنی پیموده است.

البته در خود فرهنگ غربی نیز پذیرفته شده است نقش فرهنگ کار در ارتقای راندمان بسیار است. اندیشمندان این رویکرد در بررسی‌های خود به این نتیجه رسیده‌اند که کار برخواسته از جوهره درونی افراد است و جوامع برای تبلور هرچه بیشتر این جوهره نیازمند ایجاد فرهنگ کار هستند. آن گونه که افرادی چون ماکس وبر و تالکوت پارسونز و جان گالبرایت گفته اند ضعف فرهنگ و اخلاق کار موجب راکد ماندن نیروی کار و در نتیجه عقب ماندگی جوامع می شود. از نظر گالبرایت فقیر کسی است که نمی تواند خود را با جامعه تطبیق دهد و حاضر است برای رهایی از تحرک و تن دادن به تعاملات و قوانین اجتماعی، بهای سنگینی همچون فقر را بپردازد. برخی دیگر از اندیشمندان همچون دانیل لرنر و آدام اسمیت در تحقیقات خود به این نتیجه رسیده‌اند که عوامل روانی و انگیزشی نقش بسزایی در ارتقای فرهنگ کار دارد. این عوامل می‌تواند توانایی‌های فکری و خلاقیت و پشتکار و نظم و مهارت‌های اجتماعی را در درون افراد زنده کرده و نیروی شگرف انسانی را در خدمت توسعه و تکامل یک جامعه و کشور قرار دهد.

** حسین دهقانی مفرد آرانی 

انتهای پیام/

منبع: تسنیم

کلیدواژه: فرهنگ کار تمدن غربی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.tasnimnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «تسنیم» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۲۰۸۰۶۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

سرکوب دانشجویان در آمریکا حقیقت تمدن غرب را نشان داد

به گزارش قدس خراسان به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی نماینده ولی فقیه در خراسان رضوی، آیت‌ الله سیداحمد علم‌الهدی در خطبه سیاسی نماز جمعه این هفته که با حضور پرشور زائران و مجاوران در حرم مطهر رضوی برگزار شد، با اشاره به فرارسیدن سالروز شهادت امام صادق(ع) اظهار کرد: مسئله مظلومیت، قصه تکراری در سیره همه اولیای الهی است و شاید یکی از ابعادی که وجود اقدس امیرالمومنان(ع) را اول مظلومان عالم می‌دانند، به این خاطر است که خود مظلوم بود و همه مظلومان عالم نیز از نسل او بودند.

نماینده ولی فقیه در خراسان رضوی افزود: شما ببینید یک شخصیت عالم و فرزانه‌ای را با لباس عبادت از خانه بیرون بکشند، دست‌هایش را در حدود سن 65 سالگی ببندند و بی‌حیایی سوار بر اسب او را به دنبال بکشد. این مظلومیت برای کدام رهبر و قوم تکرار شده است؟ در همین حد که حتی یهود جسور و عنود نیز با اینکه قاتل پیامبران بودند اما دست به چنین هتک حرمت‌هایی نمی‌زدند. به همین هم اکتفا نکردند و در نهایت با سم وجود اقدسش را مسموم کردند و به شهادت رساندند.

وی خاطرنشان کرد: امام صادق(ع) یک وجه تقارن و تشابه نزدیکی هم با وجود اقدس ولی نعمت ما علی‌ابن موسی‌الرضا(ع) داشتند. یکی اینکه امام صادق(ع) نخستین نفری بود که ولادت امام رضا(ع) را بشارت داد و دوم آن که شهادت امام صادق(ع) از نظر زمانی مقارن با ولادت امام رضا(ع) بود که انگار سرچشمه علم و فضائل امام صادق(ع) وقتی از دنیا رفت، در وجود ولی معصوم دیگری همچون امام رضا(ع) دوباره متولد شد تا همگان از آن محظوظ و بهره‌مند شوند.

اجتماع صادقیون مصداق یک سنت حسنه است

آیت‌الله علم‌الهدی با دعوت رسمی از زائران و مجاوران بارگاه منور رضوی برای حضور در اجتماع بزرگ صادقیون ادامه داد: همچون سال‌های قبل، فردا نیز به مناسبت فرارسیدن سالروز شهادت رئیس مذهب جعفری، زائران و مجاوران امام هشتم(ع) از میدان شهدا به سمت حرم مطهر رضوی راهپیمایی می‌کنند. اجتماع عظیم صادقیون از آن سنت‌های حسنه و نیکی است که همه می‌توانند به نیت عرض تسلیت و ابراز ارادت به محضر امام رضا(ع) در آن شرکت کنند.

نماز جمعه مشهد گفت: از برگزارکنندگان اجتماع عظیمی که روز چهارشنبه در حمایت از طرح نور برگزار شد تا مردم، شور و ارادت خود را نسبت به فرمانده محترم و شجاع نیروی انتظامی و مجریان طرح نور نشان بدهند، تقدیر و تشکر می‌کنم. وقتی نیروهای نخبه نظام به دنبال اجرای شرع و قانون بیفتند، باید حمایت مردم نیز پشتیبان آن‌ها باشد. این اجتماع مورد تأیید بنده است و از همه شما برادران و خواهران گرامی برای شرکت در آن تشکر می‌کنم.

کارگر، عنصر سازنده در جامعه

وی با اشاره به فرارسیدن هفته معلم و هفته کارگر به عنوان دو مناسبت جاری تصریح کرد: این روزها در هفته کار و کارگر هستیم. کارگر، عنصر سازنده در جامعه است و توسعه اقتصادی، رشد اقتصادی و جهش تولید به مدد بازوان توانمند او تأمین می‌شود که از این حیث، تأمین معیشت کارگر بر همه مسئولان ضرورت دارد. علاوه بر این، هفته معلم نیز در این روزها در جریان است که با اشاره به آن، نکاتی را عرض می‌کنم.

آیت‌الله علم‌الهدی با اشاره به آیه دو سوره مبارکه جمعه تأکید کرد: قول مشهور این است که امام(ره) فرمود معلمی شغل انبیاست اما اشاره امام راحل به هر معلمی نیست زیرا خداوند عالم در قرآن کریم سه شغل برای پیامبران الهی عنوان کرده است؛ آنجا که می‌فرماید «هُوَ الَّذِی بَعَثَ فِی الْأُمِّیِّینَ رَسُولًا مِنْهُمْ یَتْلُو عَلَیْهِمْ آیَاتِهِ وَیُزَکِّیهِمْ وَیُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَةَ» و تصریح می‌کند که پیامبران، آیات الهی را برای مردم می‌خواندند، آنها را تزکیه می‌دادند و کتاب و حکمت به ایشان می‌آموختند. این سه عنوان، سه شرطی است که اگر معلم به آن پایبند بود، آن زمان است که می‌توان گفت آن معلم رهرو طریق انبیاست.

تولید هویت، تکلیف اصلی معلمان

عضو مجلس خبرگان رهبری با بیان اینکه تولید هویت برای مردم، بزرگترین رسالت انبیای الهی بود، گفت: همه انسان‌هایی که در دوران حیات بابرکت رسول اکرم(ص) در قبایل، عشایر و دسته‌های مختلف که گرفتار امیال نفسانی بودند، بر هم شمشیر می‌کشیدند و قتل و غارت را در روابط خود حاکم می‌کردند، به دست پیامبر اسلام(ص) هویت یافتند، تبدیل به «امت» شدند و جامعه‌سازی کردند. بر همین اساس هم بود که رهبر معظم انقلاب در دیدار اخیر با معلمان تأکید کردند که پرورش هویت دانش‌آموزان در کنار علم‌آموزی بر معلمان ضرورت دارد.

وی بیان کرد: معلم مکلف است پیش از آموزش، به دانش‌آموز هویت ملی و دینی ببخشد زیرا از اساس، هویت دینی محور هویت ملی است. عزیزان من، مسئله حجاب نیز یکی از همین هویت‌های دینی و ملی است. اصلاً حجاب متعلق به فرهنگ ایران است. حتی آن زمان که هنوز اسلام وارد ایران نشده بود، حجاب فرهنگ ایرانیان بود؛ به‌خصوص در تاریخ ایران باستان و انعکاس این فرهنگ را می‌توان در شاهنامه حکیم ابوالقاسم فردوسی دید؛ آن زمان که از قول منیژه به عنوان نماد یک زن فرهیخته و ایرانی نقل می‌کند «منیژه منم، دخت افراسیاب، برهنه ندیده تنم آفتاب».

تزکیه، مقدم بر تعلیم است

آیت الله علم الهدی با تأکید بر اینکه آموزش و پرورش مکلف است فرهنگ ملی و دینی را به دانش‌آموز تعلیم دهد، اظهار کرد: اگر این فرهنگ به درستی منتقل شد، آن زمان است نسل آینده‌ساز دیگر خودباختگی هویتی نخواهد داشت و غربگرا و غرب‌زده نخواهد بود. برادران عزیز، خواهران گرامی، آنچه امروز در دانشگاه‌های آمریکا درحال وقوع است، اینکه استاد دانشگاه را روی زمین می‌کشند و دانشجو را به شدیدترین شکل ممکن سرکوب می‌کنند، همه این‌ها تابلوی لیبرال دموکراسی و تمدن غربی است که امروزه در ایالات متحده آمریکا به چشم می‌آید. حقیقت و واقعیت اینها همین است. دانش‌آموز اگر هویت پیدا کند، به این‌ها وابسته نمی‌شود.

امام جمعه مشهد افزود: پس از هویت‌بخشی، خداوند عالم تزکیه را مقدم بر تعلیم دانسته است. به همین دلیل، ما نیز تأکید داریم که باید پرورش مقدم بر آموزش باشد. البته در مقوله پرورش نمی‌توان فقط به دبیران پرورشی اکتفا کرد زیرا اصل تربیت از همان معلمی آغاز می‌شود که درحال تعلیم است. آن عظمتی که معلم به خاطر علمش در چشم دانش‌آموز دارد، بهترین ابراز تربیت است اگر معلم دغدغه‌مند باشد. اگر معلم این سه خاصیت را داشت یعنی به دانش‌آموز هویت داد، او را تربیت کرد و تعلیم را به حد کمال به اجرا درآورد، آن زمان است که رهرو طریقت انبیاست.